I PRACOWNIA FIZYCZNA

1. Głównym celem i Pracowni Fizycznej jest nauczanie podstaw metrologii i wprowadzenie w podstawy fizyki doświadczalnej. Ćwiczenia wykonywane są w Pracowni w sposób wynikający zarówno z celu Pracowni jak i zasad bezpieczeństwa, zwanych dalej zasadami wykonywania ćwiczeń lub krótko instrukcją BHP
2. Wyznaczone tematy ćwiczeń i daty ich wykonywania (grafiki) wywieszane są na tablicy ogłoszeń. w spisie ćwiczeń, znajdującym się na tej samej tablicy obok tematu ćwiczenia podana jest literatura dotycząca danego ćwiczenia. Pierwsza pozycja na liście odnośników określa literaturę obowiązkową, z której należy skorzystać przygotowując się do zajęć. w przyszłości grafiki będą również umieszczone na tej stronie.
3. Przygotowanie się do zajęć obejmuje: znajomość celu ćwiczenia, umiejętność definiowania mierzonych w ćwiczeniu wielkości fizycznych i znajomość przewidywań teoretycznych co do ich wartości i współzależności, zrozumienia metod pomiaru oraz posiadania podstawowych wiadomości o przyrządach i sposobach ich zastosowania.
   Prowadzący ćwiczenie ma prawo nie dopuścić do wykonania bądź kontynuowania doświadczenia tego studenta, który nie zna w dostatecznym stopniu metod pomiaru lub nie stosuje się do zasad bezpieczeństwa.
4. Na zajęcia należy zgłaszać się z arkuszem formatu A4 zawierającym w tabeli: imię i nazwisko, rok i kierunek studiów, numer grupy, datę wykonania oraz temat ćwiczenia. Ponadto, w arkuszu pomiarowym powinien znaleźć się schemat układu pomiarowego (o ile z opisu ćwiczenia wynika konieczność łączenia przyrządów) i plan wykonywania pomiarów. w arkuszu należy zapisywać na bieżąco wyniki pomiarów i wszystkie istotne informacje, np. nominalne dokładności stosowanych mierników. Po zakończeniu pomiarów dyżurny laborant potwierdza swoim podpisem zdanie przez studenta zestawu pomiarowego, a prowadzący ćwiczenia – wykonanie pomiarów. Arkusz pomiarowy musi być bezwzględnie dołączony do sprawozdania z ćwiczenia; sprawozdanie bez arkusza podpisanego przez prowadzącego zajęcia nie będzie zaliczone.
5. Sprawozdanie powinno zawierać podstawowe informacje o układzie pomiarowym i przyjętych oznaczeniach wielkości fizycznych, tabele wyników pomiarów, krótki opis metody obliczeń wraz z wartościami pośrednimi, wyniki końcowe wraz z oceną dokładności i dyskusję wyników (wnioski z przebiegu doświadczenia). Jeżeli celem ćwiczenia jest m.in. wyznaczenie zależności jednej wielkości fizycznej od drugiej, to zależność ta powinna być przedstawiona również w postaci przejrzystego wykresu. w przypadku korzystania podczas obliczeń z programu komputerowego należy podać jego nazwę i znać podstawy metody obliczeń zastosowanej w tym programie.
6. Na końcową ocenę ćwiczenia mają wpływ następujące czynniki: stopień przygotowania do ćwiczenia i umiejętność optymalizacji pomiarów, sprawność w wykonywaniu pomiarów, jakość uzyskanego wyniku i oceny dokładności, adekwatność zastosowanej metody obliczeń, wnikliwość i poprawność wniosków końcowych oraz forma sprawozdania – jego przejrzystość, styl i estetyka.
7. Sprawozdanie należy oddać na następnych zajęciach. Na kolejnych zajęciach student powinien zostać poinformowany, czy zastało ono zaliczone i jakie błędy bądź niedociągnięcia ono zawiera. Termin oddania sprawozdania w wyjątkowych wypadkach może być przedłużony przez prowadzącego o jeden tydzień. Nieoddanie sprawozdania w tym terminie jest równoznaczne z niezaliczeniem ćwiczenia. Wyjątkiem od tej reguły jest jedynie odpowiednio długa niezdolność do zajęć potwierdzona odpowiednim zaświadczeniem lekarskim.
8. Jeżeli sprawozdanie zawiera istotne błędy lub nie spełnia w stopniu dostatecznym podstawowych wymogów student ma prawo poprawić je lub uzupełnić, ale powinno być ono pod rygorem niezaliczenia ćwiczenia oddane na kolejnych zajęciach. Cykl zaliczenia ćwiczenia nie powinien przekroczyć granicy czterech tygodni licząc od daty jego wykonania.
   Jeżeli wyniki pomiarów zawierają błędy uniemożliwiające uzyskanie poprawnego wyniku końcowego, a źródłem tych błędów była nieznajomość metody pomiaru lub lekceważenie zasad wykonywania ćwiczeń to stanowi to podstawę do niezaliczenia ćwiczenia bez prawa jego powtarzania. Student ma wówczas prawo do przydziału innego ćwiczenia, które wykonuje w innej grupie ćwiczeniowej lub w terminie rezerwowym, ale po zaliczeniu sprawdzianu (kolokwium wstępnego) z przygotowania do ćwiczenia. Liczba tak wyznaczonych ćwiczeń w semestrze nie powinna w zasadzie przekroczyć trzech.
9. Warunkiem semestralnego zaliczenia Pracowni jest zaliczenie 12-tu ćwiczeń w przypadku zajęć w wymiarze 45 godzin i 8-miu ćwiczeń (nie licząc zerowych) w przypadku zajęć w wymiarze 30 godzin, oraz jednego lub dwóch sprawdzianów praktycznych. Liczbę i formę sprawdzianów określa prowadzący zajęcia w porozumieniu z kierownikiem Pracowni.
10. Zaległości spowodowane nieusprawiedliwioną nieobecnością na zajęciach lub niedostatecznym przygotowaniem do zajęć powinny być wyrównane w terminie trzech tygodni – poprzedza je zawsze kolokwium sprawdzające a student sam poszukuje grupy ćwiczeniowej w której dane ćwiczenie jest wolne. Pracownia nie jest czynna w okresie sesji egzaminacyjnej i w przerwie międzysemestralnej!
11. Podczas zajęć w Pracowni należy ściśle stosować się do zasad wykonywania ćwiczeń. Bezwzględnie obowiązującą zasadą jest zasada zakazu włączania jakichkolwiek źródeł napięcia bez zgody prowadzącego ćwiczenia. w czasie zajęć student jest odpowiedzialny materialnie za skutki wynikłe z nieprzestrzegania zasad wykonywania ćwiczeń bądź zwykłej nieostrożności.
12. Student, który otrzymał, jego zdaniem, zaniżone oceny może ubiegać się u prowadzącego ćwiczenia o sprawdzian komisyjny, a przypadku odmowy może zwrócić się na piśmie w tej sprawie do kierownika Pracowni. Od decyzji kierownika Pracowni przysługuje odwołanie się do kierownika Katedry Astrofizyki Wysokich Energii.

Wpisu zaliczenia do indeksu dokonuje kierownik Pracowni lub osoba upoważniona przez kierownika Katedry Astrofizyki Wysokich Energii. Wpis ten uzyskać można po uregulowaniu ewentualnych zadłużeń wobec Pracowni, wynikających z konsekwencji punktu 11.

1. W ramach I Pracowni Fizycznej została wydzielona Pracownia Elektrotechniki, gdzie część ćwiczeń i sprzęt służy do nauczania podstaw elektrotechniki wraz z elementami miernictwa elektrycznego.
   Przedmiot „Podstawy elektrotechniki i elektroniki” to 15 godzin wykładu i 30 godzin ćwiczeń laboratoryjnych, z których 15 godzin ćwiczeń odbywa się w I PF w pierwszej części semestru a pozostałe 15 godzin w Pracowni Elektronicznej w drugiej części semestru.
   Wymiar 15 godzin to 5 spotkań po 3 godziny lekcyjne.
2. Głównym celem Pracowni Elektrotechniki jest praktyczne nauczanie podstaw elektrotechniki i wprowadzenie w podstawy metrologii. Ćwiczenia wykonywane są w sposób wynikający zarówno z celu Pracowni jak i zasad bezpieczeństwa, zwanych dalej zasadami wykonywania ćwiczeń lub krótko instrukcją BHP.
3. Wyznaczone tematy ćwiczeń i daty ich wykonywania (grafiki) wywieszane są na tablicy ogłoszeń. W przyszłości grafiki będą również umieszczone na stronie internetowej http://kawe.wfis.uni.lodz.pl w zakładce I Pracownia Fizyczna.
4. Przygotowanie się do zajęć obejmuje: znajomość celu ćwiczenia, umiejętność definiowania mierzonych w ćwiczeniu wielkości, zrozumienia metod pomiaru oraz posiadania podstawowych wiadomości o przyrządach i sposobach ich zastosowania.
   Prowadzący ćwiczenie ma prawo nie dopuścić do wykonania bądź kontynuowania doświadczenia tego studenta, który nie zna w dostatecznym stopniu metod pomiaru lub nie stosuje się do zasad bezpieczeństwa.
5. Na zajęcia należy zgłaszać się z arkuszem formatu A4 zawierającym w tabeli: imię i nazwisko, rok i kierunek studiów, numer grupy, datę wykonania oraz te-mat ćwiczenia. Ponadto, w arkuszu pomiarowym powinien znaleźć się schemat układu pomiarowego (o ile z opisu ćwiczenia wynika konieczność łączenia przy-rządów) i plan wykonywania pomiarów. W arkuszu należy zapisywać na bieżąco wyniki pomiarów i wszystkie istotne informacje, np. nominalne dokładności sto-sowanych mierników. Po zakończeniu pomiarów dyżurny laborant potwierdza swoim podpisem zdanie przez studenta zestawu pomiarowego, a prowadzący ćwiczenia – wykonanie pomiarów. Arkusz pomiarowy musi być bezwzględnie dołączony do raportu sporządzanego po wykonaniu każdego ćwiczenia.
6. Raport powinien zawierać podstawowe informacje o układzie pomiarowym i przyjętych oznaczeniach wielkości elektrycznych, tabele wyników pomiarów, krótki opis metody obliczeń wraz z wartościami pośrednimi, wyniki końcowe wraz z oceną dokładności i dyskusję wyników (wnioski z przebiegu doświadczenia). Jeżeli celem ćwiczenia jest m.in. wyznaczenie zależności jednej wielkości elektrycznej od drugiej, to zależność ta powinna być przedstawiona również w postaci przejrzystego wykresu.
7. Na końcową ocenę ćwiczenia mają wpływ następujące czynniki: stopień przygotowania do ćwiczenia i umiejętność optymalizacji pomiarów, sprawność w wykonywaniu pomiarów, jakość uzyskanego wyniku i oceny dokładności, adekwatność zastosowanej metody obliczeń, wnikliwość i poprawność wniosków końcowych oraz forma raportu – jego przejrzystość, styl i estetyka.
8. Raport należy oddać na koniec zajęć. Na kolejnych zajęciach student powinien zostać poinformowany, czy ćwiczenie zastało zaliczone i jakie błędy bądź niedociągnięcia zawierał raport. W wyjątkowych wypadkach, gdy student nie zdąży sporządzić raportu, prowadzący zajęcia może zezwolić na jego dokończenie w domu i wtedy należy go oddać na następnych zajęciach. Nieoddanie raportu w tym terminie jest równoznaczne z niezaliczeniem ćwiczenia.
9. Jeżeli raport zawiera istotne błędy lub nie spełnia w stopniu dostatecznym podstawowych wymogów student ma prawo poprawić go lub uzupełnić, ale powinien być on pod rygorem niezaliczenia ćwiczenia oddany na kolejnych zajęciach. Cykl zaliczania ćwiczenia nie powinien przekroczyć granicy dwóch tygodni licząc od daty jego wykonania.
10. Zaległości spowodowane usprawiedliwioną nieobecnością na zajęciach, (potwierdzoną zwolnieniem lekarskim) lub niedostatecznym przygotowaniem do zajęć powinny być wyrównane w terminie dwóch tygodni – poprzedza je zawsze kolokwium sprawdzające a student sam poszukuje grupy ćwiczeniowej, w której dane ćwiczenie może wykonać. Pracownia nie jest czynna w okresie sesji egzaminacyjnej i w przerwie międzysemestralnej!
11. Podczas zajęć w Pracowni należy ściśle stosować się do zasad wykonywania ćwiczeń. Bezwzględnie obowiązującą zasadą jest zasada zakazu włączania jakichkolwiek źródeł napięcia bez zgody prowadzącego ćwiczenia. W czasie zajęć student jest odpowiedzialny materialnie za skutki wynikłe z nieprzestrzegania zasad wykonywania ćwiczeń bądź zwykłej nieostrożności.
12. Warunkiem zaliczenia Pracowni Elektrotechniki jest zaliczenie 5-ciu ćwiczeń łącznie z ćwiczeniem zerowym oraz sprawdzianu teoretycznego lub praktycznego. Formę sprawdzianu określa prowadzący zajęcia w porozumieniu z wykładowcą.
13. Wpisu zaliczenia do indeksu dokonuje na podstawie ocen cząstkowych wykładowca przedmiotu „Podstawy elektrotechniki i elektroniki” lub osoba upoważniona przez niego. Wpis ten uzyskać można po uregulowaniu ewentualnych zadłużeń wobec Pracowni, wynikających z konsekwencji punktu 11.

1. Układy łączymy zawsze przy wyłączonych źródłach zasilania (SEM), źródła SEM włączamy dopiero po sprawdzeniu obwodu przez prowadzącego zajęcia. Przed każdą zmianą konfiguracji układu pomiarowego wyłączamy źródła SEM, a powtórne ich włączenie może nastąpić dopiero po powtórnym sprawdzeniu układu przez prowadzącego zajęcia. Wszelkie elementy nastawcze (regulatory, potencjometry, przełączniki) napięcia i prądu wyjściowego źródeł nastawiamy przed ich włączeniem na wartości minimalne – podobnie postępujemy przed ich wyłączeniem. Przyrządy elektroniczne wyłączamy z sieci najpierw ich własnymi wyłącznikami, a dopiero później wyłączamy napięcie w szafce rozdzielczej znajdującej się na stole laboratoryjnym.
2. Regulatory prądu wyjściowego zasilaczy stabilizowanych oraz regulatory układów przeciwzwarciowych zasilaczy wysokonapięciowych powinny być w czasie ćwiczenia nastawione na wartości minimalne, określone warunkami danego ćwiczenia. Należy pamiętać, iż przepływ prądu o natężeniu powyżej 15 mA powoduje w tkance ciała człowieka niebezpieczne dla niej zmiany. Napięcia przemienne o wartości skutecznej ponad 24V i napięcia stałe powyżej 50V traktujemy jako potencjalnie niebezpieczne i dlatego też nie wolno takimi napięciami zasilać elementów pozbawionych izolacji. Każdy autotransformator stwarza potencjalne zagrożenie, jeśli zasilamy z niego element nieizolowany – wartość napięcia wyjściowego jest w tym przypadku nieistotna!
3. Przyrządy zasilane z sieci prądu przemiennego 230/50Hz powinny być uziemione bądź połączone z gniazdami sieciowymi z zerowaniem ochronnym. Pamiętać należy, iż jeśli warunki eksperymentu uniemożliwiają zerowanie ochronne bądź uziemienie, to wówczas wolno dotykać przyrządów i innych przedmiotów metalowych (przewodzących) wyłącznie jedną ręką.
4. Przed włączeniem w obwód jakiegokolwiek miernika nastawiamy wszystkie jego przełączniki zakresów na wartości maksymalne. W czasie pomiarów tak dobieramy zakres miernika, aby wychylenie jego wskazówki było maksymalne, ale nie wykraczało poza kraniec skali pomiarowej. Jeśli jedno z gniazd miernika wyróżnione jest znakiem +, znaczy to, iż gniazdo to w czasie pomiarów powinno mieć potencjał wyższy, niż drugie gniazdo pomiarowe. Mierniki cyfrowe i oscyloskopy włączamy do sieci na 15 minut przed pomiarami. Po upływie 15 minut sprawdzamy za pomocą wewnętrznego wzorca (kalibratora) napięcia (częstości, czasu) czy wskazania przyrządu są poprawne.
5. Łącząc obwody elektryczne należy pamiętać, iż każdy przyrząd charakteryzują dwa podstawowe dla jego bezpieczeństwa parametry: dopuszczalne (maksymalne) napięcie pracy i dopuszczalna wartość natężenia prądu (dopuszczalna moc strat cieplnych). Przed włączeniem źródła SEM upewniamy się, czy nie zachodzi ryzyko przekroczenia tych parametrów.
6. Przed opuszczeniem stanowiska, np. w czasie przerwy w zajęciach należy zmniejszyć napięcie wyjściowe źródeł SEM do minimum lub wyłączyć źródła z sieci.
7. Elektrochemiczne źródła SEM włączamy tylko na czas niezbędny do wykonania pomiaru.
8. W celu dokonania pomiaru napięcia na danym elemencie obwodu włączamy woltomierz zawsze równolegle do danego elementu, przy pomiarze natężenia prądu amperomierz musi być włączony zawsze w szereg z badanym elementem. Podczas pomiaru oporu elektrycznego elementu omomierzem element ten musi być odłączony od obwodu: niedopuszczalne jest podanie jakiegokolwiek napięcia zewnętrznego na gniazda pomiarowe omomierza. Watomierz i fazomierz włączamy w obwód zawsze razem z woltomierzem i amperomierzem w celu wybrania odpowiedniego zakresu napięciowego i prądowego.
9. Przed przystąpieniem do wykonywania ćwiczenia, w którym stosowany jest jakikolwiek element grzejny przekazujący ciepło wodzie sprawdzamy poziom wody w naczyniu – wysokość tego poziomu kontrolujemy podczas przebiegu eksperymentu. Wszelkie wyloty rurek odprowadzających parę powinny być tak skierowane, aby nie zachodziło ryzyko oparzenia. Przed włączeniem grzejnika do sieci należy sprawdzić stan naczynia z wodą i połączeń, czy nie występują oznaki pęknięć – jest to szczególnie istotne w przypadku doświadczeń wykonywanych pod zmniejszonym ciśnieniem (niebezpieczeństwo implozji!)
10. Przyrządy elektryczne i elektroniczne powinny być ustawione i połączone na stole laboratoryjnym w sposób ułatwiający sprawdzenie poprawności ich połączenia i odczyty wskazań mierników, oraz minimalizujący ryzyko zwarcia, rozłączenia itp. Zbędne przewody należy usunąć z bezpośredniego otoczenia układu pomiarowego.
    W przypadku zauważenia jakichkolwiek oznak niewłaściwej pracy przyrządów w postaci gwałtownych, niekontrolowanych drgań wskazówek, nadmiernego wzrostu temperatury przyrządu lub dymienia, pojawienia się napięcia na obudowie należy wyłączyć przyrząd z sieci i powiadomić o tym prowadzącego.
11. Zabrania się:
    a). wszelkich manipulacji przy tablicach rozdzielczych np. wymiany bezpieczników,
    b). samodzielnej wymiany żarówek,
    c). samodzielnych prób naprawy bezpieczników, wyjmowania przyrządów z obudowy itp.
12. W przypadku pracy z laserem nie wpatrywać się w otwór lampy laserowej od strony wyjścia promieniowania laserowego. Dotyczy to również innych silnych źródeł promieniowania świetlnego np. diod silnie świecących, diod laserowych, żarników rtęciowych.
    Nie posługiwać się w sposób niekontrolowany przedmiotami silnie odbijającymi promieniowanie (np. lustra), które mogą skierować promieniowanie laserowe w oczy osoby postronnej.
13. Używając substancji chemicznych (siarczan miedziowy, wodorotlenek potasu, rozpuszczalniki) nie doprowadzać do ich kontaktu ze skórą. Zawsze należy umyć ręce po zakończeniu prac z użyciem substancji chemicznych.
    Najlepszą rękojmią własnego (i przyrządów!) bezpieczeństwa na każdej pracowni jest stosowanie zasady: Najpierw pomyśl, a potem zrób.

Kierownik I Pracowni Fizycznej
dr. Tomasz Dzikowski

W czasie przeprowadzania pomiarów w pracowni elektrycznej należy zachować jak najdalej idącą ostrożność w celu uniknięcia porażenia prądem elektrycznym. Trzeba bowiem zdawać sobie sprawę z tego, że wiele punktów pomiarowych nie jest izolowanych. Stopień grożącego niebezpieczeństwa zależy od wysokości napięcia elektrycznego i stanu jakości urządzeń i przyrządów. Zagadnienia ochrony przeciwporażeniowej są przedmiotem studiów i badań, aby w maksymalnym stopniu zabezpieczyć ludzi i urządzenia przed szkodliwym działaniem prądu elektrycznego.

Odpowiednie przepisy określają wartości napięcia bezpiecznego w woltach w określonych warunkach środowiskowych. Napięcie bezpieczne jest to największa bezpieczna wartość napięcia roboczego lub dotykowego, utrzymująca się długotrwale w określonych warunkach oddziaływania otoczenia. Warunki środowiskowe zostały podzielone na dwie grupy: cyfrą 1 określono takie warunki, w których rezystancja ciała ludzkiego w stosunku do ziemi wynosi co najmniej 1000 omów, natomiast cyfrą 2 określono warunki takie, w których rezystancja ciała ludzkiego w stosunku do ziemi wynosi mniej niż 1000 omów.

W przypadku występowania szczególnych warunków środowiskowych, np. zanurzenia ciała w wodzie, pracy wewnątrz zbiorników metalowych, należy stosować niższe napięcia bezpieczne od podanych w tabeli, ustalone w drodze indywidualnej analizy zagrożenia prądem elektrycznym.
Niebezpieczeństwo porażenia może wystąpić:
• przy dotknięciu oburącz (lub obiema nogami czy innymi częściami ciała) dwóch całkowicie lub częściowo pozbawionych izolacji przewodów elektrycznych, zacisków itp., między którymi istnieje napięcie, a także przy dotknięciu części izolowanych wprawdzie, lecz o izolacji niedostatecznej dla panującego napięcia,
• przy dotknięciu jakąkolwiek częścią ciała jednego niedostatecznie izolowanego lub w ogóle nie izolowanego przewodu elektrycznego, zacisku itp., gdy inna część ciała styka się z przedmiotami niedostatecznie izolowanymi od ziemi,
• przy rozstawieniu nóg na ziemi, gdy na jej powierzchni występują znaczne różnice potencjałów.

Niebezpieczeństwo porażenia wynika stąd, że przez ciało człowieka przepływa prąd między punktami styku ciała z dwoma odizolowanymi lub niedostatecznie izolowanymi punktami obwodu elektrycznego. Największy prąd, jaki może wytrzymać organizm ludzki wynosi około kilkunastu miliamperów. Zależy to od indywidualnych własności organizmu.

Rezystancja organizmu człowieka jest rzędu jednego kilooma. Natomiast na wielkość prądu wpływa przede wszystkim rezystancja naskórka człowieka. Rezystancja naskórka jest różna, zależnie od jego grubości, wilgotności oraz powierzchni styku i waha się od jednego do kilkudziesięciu kiloomów. Należy tutaj zaznaczyć, że rezystancja naskórka jest często niszczona mechanicznie, chemicznie i elektrycznie, może się więc dowolnie zmieniać.

Jeśli prąd elektryczny, zwany prądem porażeniowym, przepływający przez żywy organizm jest mniejszy niż 10 mA, to człowiek może sam uwolnić się spod działania tego prądu. Tę wartość prądu przyjmuje się jako I poziom bezpieczeństwa przeciwporażeniowego. Jeśli prąd jest większy niż 10 mA, lecz mniejszy niż 25 mA, to gdy przepływa przez człowieka wówczas uwolnienie porażonego może być dokonane tylko przez innych ludzi, bo silny skurcz mięśni nie pozwala na samouwolnienie. Wartość prądu 25 mA przyjmuje się jako II poziom bezpieczeństwa przeciwporażeniowego. Gdy wartość prądu przekroczy 25 mA, wówczas człowiek pozbawiony pomocy z zewnątrz już po kilkunastu sekundach jest narażony na śmierć.

Posługując się urządzeniami elektrycznymi trzeba pamiętać, że nawet najlepiej wykonane urządzenia mogą z czasem stać się niebezpieczne wskutek złego utrzymania, nieumiejętnej obsługi i braku kontroli. Lakierowanie lub emaliowanie części metalowych i osłon nie stanowi ochrony przed porażeniem.
Połączenia w układach pomiarowych muszą być na tyle trwałe, aby w czasie pomiarów nie nastąpiło ich rozłączenie. Ewentualne rozłączenie w układzie może spowodować przeciążenie innych urządzeń, nawet ich uszkodzenie. W przypadku ewentualnego zetknięcia się odłączonego przewodu ze stalową osłoną urządzenia, którego i my dotykamy, może również nastąpić porażenie prądem. Zatem ze względu na własne bezpieczeństwo, jak i ochronę przyrządów nie wolno samemu włączać napięcia zasilającego do układu pomiarowego bez uprzedniego sprawdzenia połączeń przez prowadzącego zajęcia.

Wypadki porażenia prądem elektrycznym wymagają natychmiastowego działania od osób mogących udzielić pomocy. Szanse uratowania osoby porażonej spadają w miarę upływu czasu. W pierwszej minucie po porażeniu istnieje 98% szans na uratowanie życia. Po trzech minutach 72%, po pięciu minutach – 26 %, po ośmiu minutach już tylko 5%.

W czasie ratowania należy działać szybko – bez straty czasu na poszukiwanie osób mogących udzielić pomocy i przyglądanie się porażonemu, sprawnie wykonywać czynności zamierzone i celowe, spokojnie – bez wpadania w panikę.

Oto jak należy postępować w przypadku porażenia prądem elektrycznym.

1. Porażonego trzeba natychmiast uwolnić spod działania prądu elektrycznego.
2. Zachowując środki ostrożności dla własnego bezpieczeństwa:
   a) wyłączyć wyłącznikiem na stanowisku napięcie dla właściwego obwodu elektrycznego lub
   b) odłączyć przewody zasilające od zacisków tablicy stanowiskowej i jednocześnie
   c) krzyknąć, aby osoba znajdująca się najbliżej głównej tablicy zasilającej wyłączyła napięcie zasilające dla wszystkich stanowisk.
3. Jeśli wyłączenie napięcia podanymi sposobami trwałoby zbyt długo względnie byłoby trudniejsze i niebezpieczniejsze, wówczas zachowując środki ostrożności dla własnego bezpieczeństwa trzeba izolować porażonego spod działania prądu elektrycznego przez:
   a) podsunięcie pod nogi porażonego materiału izolacyjnego w przypadku przepływu prądu przez ciało porażonego od ręki do nóg z jednoczesnym zaciśnięciem dłoni na urządzeniu będącym pod napięciem lub
   b) podkładanie materiału izolacyjnego pod kolejno odginane palce jednej dłoni w przypadku przepływu prądu od jednej ręki do drugiej (podłoże izolowane).
4. Przy uwalnianiu osób porażonych spod działania prądu elektrycznego o napięciu do 1 kV trzeba stosować dla własnej ochrony podstawowe materiały izolacyjne, którymi są: rękawice gumowe, buty, drążki, dywanik, itp. Można również stosować materiały izolacyjne zastępcze, jak: drewno, tworzywa, suche materiały tekstylne.
5. Bezpośrednio po uwolnieniu porażonego spod napięcia sprawdzić, czy u porażonego występuje krwawienie (jeśli tak, to wykonać czynności dla jego zatrzymania) oraz czy nie ma w jamie ustnej obcych ciał (jeśli są, usunąć je za pomocą chustki).
6. Porażony powinien otrzymać pomoc przedlekarską. Jeśli:
   • porażony jest przytomny – rozluźnić ubranie w okolicy szyi, klatki piersiowej i brzucha oraz ułożyć wygodnie porażonego. Zaleca się odniesienie porażonego do lekarza lub wezwanie lekarza na miejsce wypadku. Do chwili zbadania przez lekarza porażony powinien leżeć.
   • porażony jest nieprzytomny, ale oddycha – nie wolno nieprzytomnego zostawić ani na chwilę w pozycji „na wznak”. Należy ułożyć go na boku i rozluźnić ubranie. Nie wolno odstępować porażonego, albowiem może nastąpić zatrzymanie oddechu. Natychmiast wezwać lekarza.
   • porażony jest nieprzytomny i nie oddycha – przystąpić natychmiast do stosowania sztucznego oddychania. W przypadku zatrzymania krążenia stosować masaż serca. Natychmiast wezwać lekarza.

Międzynarodowe normy oceny niepewności pomiarów

Do pobrania:

• wersja pełna (15 stron)
• wersja skrócona (4 strony)